Türkiye’de yıllarından en popüler mühendislik dallarından biri endüstri mühendisliğidir. Ancak bu mesleği tercih etmeyi düşünen öğrenciler dahi içeriğini tam olarak bilmeyebiliyor. Bu yazıda endüstri mühendisleri ne iş yapar öğrenmeye çalışacağız. Böylece endüstri mühendisliği nedir dendiğinde kafamızda daha net canlanacaktır.
Türkiye’ye ilk geldiğinde sadece iyi üniversitelerde olan ve derece ile öğrenci alan bu mühendislik dalı zamanla birçok üniversiteye yayılmış ve daha fazla öğrenci almaya başlamıştır.
Endüstri mühendislerinin ne iş yaptığını anlamak için bu mesleğin ortaya neden çıktığını iyi anlamak gerekir.
Endüstri Mühendisliği Nedir? Ne İşe Yarar?
Fabrikaların kurulmaya başlandığı yıllarda mühendisler daha çok makinelerle ilgili teknik konularda yetkindi ve bu görevlerde çalışıyorlardı. Zamanla fabrikaların ve ekonomilerin büyümesiyle makine mühendisliğinden daha farklı ama ortak dersler içeren bir alan olan endüstri mühendisliği doğmuştur.
Endüstri mühendisliği sadece makinelere bakarak tek işi yapmaktan öte bütün sistemin çalışmasını kontrol eden ve yüksek ekonomik verimliliği hedefleyen dinamik olarak ortaya çıkmıştır.
Yatırımların büyümesiyle birlikte verimlilikte ufak bir değişim büyük anlamlar ifade edecektir. Endüstri mühendislerinin temel amacı maliyetleri azaltmak, karlılığı arttırmak ve üretim sisteminin olabildiğince verimli olmasını sağlamaktadır.
Zamanla ekonominin çeşitlenmesiyle endüstri mühendisleri de fabrikaların dışına çıktı. Hiç fiziksel ürün üretmeyen, sadece hizmet üreten ya da sadece finansal varlıkları yöneten şirketlerde de endüstri mühendisleri devreye girmeye başlamıştır.
Endüstri mühendislerinin temeli bütünsel yaklaşımla bir işletmeyi bütün açılardan ele almak ve karşılaşılan sorunları çözerek maksimum karlılığı elde etmektir. Bu açıdan bakıldığı zaman yönetici olmaya en yakın mühendislerin başında gelebilir diyebiliriz.
Endüstri Mühendisleri Hangi Alanda Çalışıyorlar?
Yukarıda mesleği tanıttığımız başlığı iyi okuyun. Mesleği genel olarak anlamak açısından bu önemlidir. Temel olanı anladıysak şimdi de endüstri mühendisleri hangi sektörlerde çalışıyorlar görelim.
- Üretim sektörü
- Bilişim sektörü
- Finans sektörü
- Danışmanlık sektörü
- Pazarlama ve satış sektörü
- Eğitim sektörü
- Hizmet sektörünün diğer alanları
Görüldüğü gibi endüstri mühendisleri neredeyse her alanda çalışmaktadır. Yukarıda saydığımız ana sektörlerin birçok alt başlığı bulunmaktadır.
Örneğin üretim denince otomotiv, tekstil, kimya gibi alanlar başta olmak üzere birçok farklı ürünün üretimi olabilir. Ya da satış ve pazarlama denince büyük market zincirleri dahil olmak üzere baştan sona bir tedarik zinciri söz konusu olabilir.
Türkiye’de Endüstri Mühendisliği
Pek çoğumuz bunu fark etmesek de Türkiye’nin önemli bir sanayi kapasitesi vardır. Türkiye’yi gelişmekte olan ülkeler kategorisine sokan da üretim ve hizmet sektörlerinde sahip olduğu potansiyeldir. Hem ulusal düzeyde hem de uluslararası düzeyde iş yapan birçok firmamız bulunmaktadır.
Dolayısıyla bu ekonomiyi sırtlayan ve üretimi daha iyi noktalara taşıyacak mühendislere her zaman ihtiyaç bulunmaktadır. Ancak problem şu ki Türkiye’de her bölümde olduğu gibi endüstri mühendisliğinde de birçok yeni üniversite öğrenci almaya başladı. Bu da sayının artması ve niteliğin daha önemli hale gelmesine neden oldu.
Eskiden endüstri mühendisi unvanı almak Türkiye’de iyi bir iş bulmak için yeterli oluyordu. Çünkü hem üniversiteye giden azdı hem de eğitim kalitesi belirli bir standardı koruyordu. Sayının artması niceliği arttırdı ancak nitelikte kısmi bir düşüş yaşandı.
Bugün endüstri mühendisliği diploması almak gerçekten endüstri mühendisi olmak için yetmiyor. Sizi rakiplerinizin önüne geçirerek birçok faktör bulunuyor. Bu faktörleri kısaca sıralayalım.
Türkiye’de iyi bir endüstri mühendisi olmak için gerekenler şöyle sıralanabilir:
- Kalitesini ispatlamış iyi bir üniversiteden mezun olmak
- İyi derecede yabancı dil bilmek
- Girişken ve çalışkan olmak
- İletişim konusunda güçlü olmak
- Analitik kapasite olarak ileride olmak
- Teknolojiyle iç içe olmak ve mümkünse genel düzeyde yazlım bilmek
- Kariyer yapılacak sektörde belirli bir tecrübe sahibi olmak
Bunların hepsine birden sahip gerçekten az sayıda mühendis bulunuyor. Bu hem endüstri mühendisliği için hem de diğer mühendislik dalları için geçerlidir.
Endüstri Mühendisliği Maaşları
Türkiye’de endüstri mühendisliği konusunda en çok merak edilen konulardan biri endüstri mühendisliği maaşlarıdır. Çünkü kurların yükselmesiyle birlikte maalesef ülkemizde mühendisler Avrupa ülkeleri ve Amerika’ya göre oldukça az kazanıyorlar.
Endüstri mühendisi maaşlarını özel sektör ve kamu olarak iki ana gruba ayıralım.
Özel Sektörde Endüstri Mühendisi Maaşları
Endüstri mühendislerinin büyük kısmı özel sektörde çalışıyor. Çalışılan sektör ve koşullara göre maaşlar da inanılmaz farklar içerebiliyor.
Yurt dışında çalışma düşünceniz varsa bu tamamen farklı bir denklem sunuyor. Dolar veya avro cinsinden para kazanacağınız için maaşınızın Türk lirası karşılığı oldukça yüksek olacaktır. Biz şimdi daha olası olan üzerinde duralım ve Türkiye’de çalıştığınızı düşünelim.
Mühendislikte bir firmada ne kadar kazandırdığınız sizin maaşınızı etkileyen en önemli faktördür. Dolayısıyla başlangıç düzeyinde neredeyse her bölüm için düşük ücret geçerlidir. Ancak tecrübe kazandıkça ve özel sektörde kendinizi geliştirdikçe maaşınız epey yükselebilir. 20 – 30 bin maaş alan endüstri mühendisleri bulunmaktadır. Ancak bunlar iyi firmalarda iyi pozisyonlarda çalışan mühendislerdir.
Daha önceki bir yazımızda Türkiye’de CEO olanların hangi bölümlerden mezun olduğuyla ilgili örnekler vermiştik. Bunların içinde hatırı sayılır miktarda kişi endüstri mühendisidir. Bunlar elbette hayal edemeyeceğiniz şartlarda çalışıyorlar. Yazıya buradan ulaşabilirsiniz.
Kamuda (Devlette) Endüstri Mühendisi Maaşları
Endüstri mühendisi daha çok özel sektör için ortaya çıkmış bir alandır. Ancak günümüzde kamuda da birçok endüstri mühendisi çalıştığını biliyoruz. Her sene ihtiyaca göre devlete de endüstri mühendisi alımı olmaktadır.
Devlette mühendis maaşları standarttır. Bu nedenle mühendisler arasında bölüm açısından çok fark bulunmuyor. Çalıştığınız kadro mühendislik kadrosuysa üç aşağı beş yukarı aynı maaşı alıyorsunuz. Bu maaş da kötü bir maaş değildir. Birçok memuriyete göre daha yüksek sayılabilir.
Ancak birçok mühendis bu kadrodan iş bulamayınca düz lisans mezunu olarak da devlete girebiliyor. Bu durumda maaşınız bir seviye daha düşük olacaktır.
Memuriyette esas olan zengin olmak ve çok para kazanmak değil, bir hayat standardını korumaktır. Devletin maaş politikası da buna göre şekillenmektedir.
Endüstri Mühendislerinin Çalıştığı Pozisyonlar
Endüstri mühendisleri ne iş yapar genel manada anlattık. Birçok farklı sektöre girebileceklerini de söyledik. Bütün bu sektörlerde birçok alt birim bulunmaktadır. Endüstri mühendislerinin çoğunlukla çalıştığı bazı pozisyonlar bunlar içerisinde öne çıkmaktadır.
Endüstri mühendislerinin çalıştığı bazı pozisyonlar şöyle sıralanabilir:
- Üretim ve planlama mühendisi
- Satış ve pazarlama müdürü
- Lojistik müdürü
- Proje yöneticisi
- Kalite mühendisi
- Sistem mühendisi
- ERP danışmanı veya ERP uzmanı
- İnsan kaynakları yöneticisi
- İş geliştirme uzmanı
- Finans yöneticisi
- Şirket baş yöneticisi (CEO)
Yukarıda saydıklarımız yaygın örneklerdir. Ancak endüstri mühendislerinin ekonominin neredeyse her basamağında olabildiğini biliyoruz.
Örneğin hizmet sektöründe birçok endüstri mühendisinin çalıştığını biliyoruz. Hatta bazı hastanelerde yöneticilik gibi görevler de yapabilmektedirler.
Endüstri mühendisi hastanede ne iş yapar diye merak edebilirsiniz. Ancak sektör ne olursa olsun işin bir tedarik zinciri, risk yönetimi, finansal planlama, insan kaynağı yönetimi gibi organizasyon ve yönetim kabiliyeti gerektiren bölümleri bulunur. Endüstri mühendisleri hizmet sektöründe bu tür görevleri üstlenirler.
Endüstri Mühendisi Olmak İçin Ne Yapmak Gerekir?
Yukarıda anlatılanlar çerçevesinde mesleği beğendiyseniz veya en başından kafanızda bu meslek yatıyorsa endüstri mühendisi unvanı almak için nasıl bir yol izleyeceğinizi kısaca anlatalım.
Türkiye’de ya da yurt dışında bir üniversitede endüstri mühendisliği bölümüne girip 4 yıllık eğitimi tamamlamak bunun için yeterli olacaktır. Ancak okuduğunuz üniversitenin kaliteli olması size artı değer katacaktır.
Ayrıca okulu iyi bir ortalamayla bitirmek ve eğitim sürecinde yabancı dili geliştirmek sizi rakiplerinizden ayıracaktır. Kurumsal hayatta kazandığınız tecrübeyle birlikte tam bir endüstri mühendisi olabilirsiniz. Bütün bunlar birer basamaktır. Bu basamakları ne kadar başarılı çıktığınız sizin mesleki yetkinliğini gösterecektir.
Eğer üniversitede bu bölümü kazanmak istiyorsanız sizin için daha önce endüstri mühendisliği için hangi dersler önemli başlığında bir içerik hazırlamıştık. O yazıyı okuyup eksik noktaları tespit edebilirsiniz.
Endüstri Mühendisliğinde Hangi Dersler Görülür?
Biraz da bölümde hangi dersler var bu konu üzerinde duralım.
Endüstri mühendisliği programlarında yer alan başlıca dersler şöyledir:
- Matematik, fizik, kimya gibi temel bilimler
- Üretim planlama ve kontrol
- Üretim yönetimi
- Yöneylem araştırması
- Mühendislik matematiği
- Sistem analizi
- Mühendislik mekaniği
- Yönetim ve organizasyon
- Simülasyon
- Bütünleşik üretim sistemleri
- Endüstri mühendisliği tasarımı
- İstatistik
- Olasılık
- Ekonomi
- İş hukuku
İTÜ’nün endüstri mühendisleri ders programı sayfasına buradan ulaşabilirsiniz. Ders programı güncellendikçe yenisi geliyor. Listeye bakarak baştan sona bir endüstri mühendisi hangi dersleri alıyor görebilirsiniz. Yukarıda biz özet bir liste sunduk.
Endüstri Mühendisliğinin Artı ve Eksi Yönleri
Bölümü de tanıttığımıza göre şimdi de endüstri mühendisliğinin avantajları ve dezavantajları üzerinde biraz konuşalım.
Endüstri Mühendisliğinin Artıları
Yukarıda anlattıklarımızın çoğu endüstri mühendislerinin artılarıdır. Genel bir liste şeklinde bu artıları sıralayalım.
Endüstri mühendisliğinin avantajları şöyle sıralanabilir:
- İş sahası oldukça geniştir. Neredeyse her sektörde çalışma olanağı vardır.
- Mühendisliğin birçok disipliniyle iç içe olduğu için birçok farklı şeyi öğrenmeyi kolaylaştırır.
- Eğitim programı yönetimseldir. Meslek de yönetici olmaya uygundur. Dolayısıyla yükselmek açısından bu avantajlıdır.
- Sürekli öğrenmeye ve sürekli gelişmeye açık bir alandır.
- Birçok farklı ülkede iş bulma olanağı sağlar.
- Eğitim programı diğer birçok mühendisliğe göre daha renklidir. Eğitim süreci zevklidir.
Gerçekten de bölümün kendine yönelik eşsiz özellikleri bulunmaktadır. Bu özellikler kimisine göre artı iken kimisine göre de eksi olabilmektedir.
Endüstri Mühendisliğinin Eksileri
Her mesleğin olduğu gibi endüstri mühendisliğinin de çeşitli negatif yönleri vardır. Liste halinde bunları da verelim.
Endüstri mühendisliğinin dezavantajları:
- Artan mezun sayısıyla birlikte her bölümde olduğu gibi işsizlik sorunu vardır.
- Her mühendislikten biraz ders almak uzman olmayı zorlaştıran bir faktördür.
- Görev alanı geniş olduğundan iş dünyasında tek bir iş yerine farklı birçok işi yaparak daha fazla yorulursunuz.
- Sizi diğerlerinden ayıran bir uzmanlık alanınız yoksa kendinizi iyi yetişmemiş ve biraz da boşlukta hissedersiniz.
- Yöneticilik eğitimi aldığınız halde iş hayatında hiç beklenmedik basit işlerde çalışabilirsiniz.
Neredeyse her meslekte birçok avantaj ve dezavantaj bulunmaktadır. Endüstri mühendisliği için de bunları sıraladık. Bölümle ilgili kafanıza takılan herhangi bir soruyu ya da ekleyeceğiniz bir katkıyı yorum kısmından sunabilirsiniz.